سطح هوشیاری بیماران تصادفی

دکتر عبدالرحیم دادجو

هنگام حضور بر بالین هر فرد نیازمند به مراقبتهای فوری پزشکی اعم از بیمار یا مصدوم باید نکاتی را رعایت کنیم تا در کوتاهترین زمان ممکن ، بهترین خدمات ارائه شود ، که در این خصوص ضمن حفظ خونسردی در وهله اول باید برای حفظ حیات ، ABC را چک کنیم که شامل :
A  : Air Ways   = راههای هوایی بیمار یا مصدوم را چک میکنیم که راهها باز  باشد و اگر آب نبات یا آدمس یا دندان مصنوعی و یا هر چیز دیگری که در دهان  باشد را خارج میکنیم تا وارد راههای هوایی نشود و با وسیله مخصوص که به همین نام است (راه هوای یا Air Ways  ) دهان وی را باز نگهداریم .
B    : Breathing   آیا بیمار یا مصدوم تنفس دارد که اگر تنفس خودبخوی ندارد از وسیله شفافی مانند آینه استفاده و جلوی دهان بیمار قرار می دهیم تا اطمینان از وجود یا عدم وجود تنفس کنیم که در صورت نیاز ، تنفس مصنوعی را شروع کنیم .
C  :Circulation  آیا گردش خون بیمار یا مصدوم برقرار است که جهت تشخیص آن را از نبض رادیال که روی سطح داخلی مچ دست برابر انگشت شصت است استفاده میکنیم و نبض را بوسیله چهار انگشت نبض خودمان ار انگشت اشاره تا کوچک استفاده میکنیم و از انگشت شصت استفاده نمیکنیم چون با نبض خودمان اشتباه میشود و علت استفاده از نبض رادیال بجای سایر نبض ها این است که تا زمانی که فشار سیستولیک خون تا 80 میلیمتر جیوه نیز پایین بیاید ، این نبض قابل لمس می باشد و در صورت فقدان کلی نبض ، عملیات CPR یا احیاء را شروع میکنیم . پس از بررسی ABC  ، تعداد تنفس و ضربان یا نبض اهمیت دارد . چرا که کاهش یا افزایش هر کدام در حد خاصی می تواند زنگ خطر برای سایر صدمات باشد . مثلا افزایش تعداد ضربان میتواند به علت خونریزی داخلی باشد .
در مرحله ی بعدی میزان هوشیاری بیمار یا مصدوم را بررسی میکنیم که برای این منظور یک طبقه بندی خاص بنام GCS وجود دارد که بر اساس بررسی نمره ای به بیمار یا مصدوم تعلق میگیرد که بین 15 به 3  می باشد که بدین ترتیب میباشد .

الف : باز کردن چشم :
4- خود بخود : اگر بیمار یا مصدوم خودبخود چشمش را باز کند نمره 4 میگیرد .
3- با صحبت  : اگر بیمار یا مصدوم با صحبت چشمش را باز کند نمره 3 میگیرد.
2- با تحریک : اگر بیمار یا مصدوم فقط با تحریک مثل نیشگون گرفتن یا زدن سوزن چشمش را باز میکند نمره 2 میگیرد.
در اینجا نمره صفر نداریم .
ب : صحبت :
5- آگاه – اگر بیمار یا مصدوم آگاه است و از زمان مکان و افراد شناسائی دارد نمره 5 میگیرد که مثلا باید سوال کنیم الان چه وقت از شبانه روز است ؟ یا الان کجائی ؟ کی هستی ؟
4- گیج : اگر بیمار یا مصدوم هوشیار است ولی اطلاعات کامل نمی دهد ، گیج محسوب میشود و نمره 4 میگیرد .
3- کلمه نامفهوم : اگر کلمات نامفهوم از دهان بیمار یا مصدوم خارج میشود نمره 3 میگیرد.
2- ناله : اگر فقط ناله میکند نمره 2 میگیرد.
1- هیچکدام : اگر حتی ناله هم نمیکند نمره یک میگیرد. 

در اینجا هم نمره صفر نداریم .
ج : حرکت
6- اجرای دستورات : اگر بیمار یا مصدوم دستورات ما را اجرا میکند مثلا به او بگوئیم چشمان خود را باز و بسته کند نمره شش میگیرد .
5- تعیین محل درد : اگر میتواند محل درد را نشان دهد نمره 5 میگیرد .
4- پس زدن محرک : اگر وقتی بیمار یا مصدوم را تحریک میکنیم میتواند محرک را پس بزند نمره 4 میگیرد .
3- خم کردن دست  اگر میتواند دست خود را خم کند نمره 3 میگیرد .
2- بازکردن دست : اگر دست خود را نمیتواند خم کند و اگر ما آن را خم کنیم ، میتواند آن را باز کند نمره 2 میگیرد .
هیچکدام : اگر هیچکدام از اعمال 6 تا را نمیتواند انجام دهد  نمره 1 میگیرد.
در اینجا هم نمره صفر نداریم .
همانطور که مشاهده میکنید در صورتی که بیمار مصدوم در بررسی GCG در هر سه وقت کمترین حالت را داشته باشد یعنی در هر سه قسمت هیچکدام باشد نمره 3 میگیرد که اصطلاحا میگویند GCS بیمار 3 است .
و کمتر از 3 نداریم بنابراین فردی که کاملا هوشیار است GCS=15 میگیرد .  یعنی خودبخود چشمش را باز میکند . موقع صحبت کردن آگاهی کامل دارد و دستورات ما را اجرا میکند . لذا در هر قسمتی که نقصانی وجود داشته باشد باعث میشود که CGS بیمار یا مصدوم کمتر از 15 شود .
باید توجه داشته باشیم که در بررسی ها ، از نمره بالا شروع میکنیم . مثلا در بحث حرکت ، اول از وی میخواهیم چشمش را باز و بسته کند . اگر انجام داد نمره 6 میگیرد ، اگر انجام نداد از او میخواهیم محل درد را نشان دهد . اگر نشان داد نمره 5 میگیرد و بیمارستان یا مرکز درمانی باید مجددا GSG بیمار را چک کنیم که ممکن است تغییر کند که ممکن است حادثه خفیف باشد و نمره GXG بالاتر رود و یا صدمه پیش رونده باشد و GCS پایین تر بیاید که هر دوی اینها در برنامه درمانی وی مهم می باشد .
چه بسا افرادی بوده اند که بعد از تصادف ، کاملا سالم بوده و سایر مصدومین و مجروحین را به بیمارستان رسانده اند ولی بعد از چند ساعت ، خودشان به کما رفته اند که مشخص شده خونریزی مغزی داشته اند ولی میزان آنها شدید نبوده است.
لذا به منظور رعایت مسائل قانونی حتما باید GCG بیمار را در کلیه مراحل یاد شده در اوراق ثبت نمایند .