اورژانسهای آسیب طناب نخاعی
دکتر رحمت سخنی از مرکز آموزشی درمانی امام خمینی (ره) ارومیه
آسیب نخاعی عبارت از صدمه ای است که به طناب نخاعی وارد می گردد. آسیب نخاعی ممکن است به صورت مستقیم دراثرضایعه خود نخاع به وجودبیاید، یا اینکه بطورغیرمستقیم به دلیل آسیب استخوانها ، بافتها یا عروق خونی اطراف آن ایجاد شود.
علل
هرنوع عاملی که باعث صدمه به نخاع شودمی تواند آسیب نخاعی رابه وجودآورد. تصادفات وسائط نقلیه ، سقوط ، آسیب های ورزشی ( به خصوص شیرجه درآب های کم عمق) ، حوادث صنعتی وحین کار، جراحات حاصل از شلیک گلوله، درگیری های بدنی وسایرعوامل می توانند ضایعات نخاعی را فراهم آورند.
اگرضایعه وارده به نخاع کوچک باشد ، می تواندباعث ضعیف شدن آن گردد.( ازجمله ضایعات نخاعی حاصل ازآرتریت روماتوئید یا استئوپروزیس ). یا اینکه ممکن است کانال نخاعی که ازنخاع حفاظت می کند ، به دلیل فرآیند طبیعی افزایش سن بیش ازحد دچارتنگی شود.( استنوزیس نخاعی ) ضربات مستقیم نظیربریدگی ها می توانند درطناب نخاعی ایجادشوند ، به خصوص اگراستخوانها یا دیسکها آسیب دیده باشند. خردشدن استخوان ها ( برای مثال خرد شدن مهره ها ی ستون فقرات ) یا پارگی فلزات (مانند تصادفات رانندگی ) می توانند باعث بریدگی یا آسیب طناب نخاعی شوند.
آسیب های مستقیم نیزمی توانند درصورت کشیده شدن طناب نخاعی ، اعمال فشارهای جانبی یا فشردگی ستون فقرات ایجاد شوند. این مشکلات می توانند درصورت پیچ خوردگی بیش ازحد سر،گردن یا پشت به هنگام تصادفات به وجود آیند.
خونریزی ، انباشته شدن مایعات و تورم درنواحی داخلی ویا خارجی نخاع ( اما درداخل کانال نخاعی ) می تواند ایجاد شود. تجمع خون یا مایعات می تواند باعث فشاربرطناب نخاعی و آسیب آن گردد.
اکثرآسیبهای نخاعی درافرادجوان وسالم اتفاق می افتد. مردان بین 15 تا 35 سال بیشترین مبتلایان را تشکیل می دهند. میزان مرگ ومیردرنوجوانان دچارضایعات نخاعی بیشتراست .
ازجمله عوامل خطرمی توان به شرکت درفعالیتهای بدنی خطرناک ، عدم استفاده ازتجهیزات ایمنی به هنگام کار یا بازی ، یا شیرجه زدن درآبهای کم عمق اشاره نمود.
درافرادمسنی که مهره های ستون فقرات آنان (به دلیل پوکی استخوانها) ضعیف شده است ،احتمال ابتلا به ضایعه نخاعی زیاداست. بیماران مبتلا به یکسری عوارض پزشکی نیزکه آنان رامستعد سقوط حاصل ضعف یا بی حسی می کنند،(ازجمله سکته مغزی ) ممکن است درمعرض آسیب نخاعی قرار بگیرند.
علائم آسیب نخاعی متفاوت بوده و تاحدی بسته به محل ضایعه دارد. بطورکلی آسیب ها ی نخاعی باعث ضعف و ازبین رفتن حس درپائین سطح ضایعه می گردند. شدت علائم نیزبه کامل ( آسیب دیدگی کامل نخاع) یا ناقص بودن ( تنها قسمتی
طناب نخاعی درپائین اولین مهره کمری امتدادپیدانمی کند، به همین دلیل ضایعات پائین ترازاین سطح موجب آسیب نخاعی نمی گردند.اما صدمه دیدن ریشه های عصبی دراین ناحیه می تواند باعث سندرمی بنام کا اودا ایکواینا (cauda equine syndrome) شود.
آسیب های ناحیه گردن (ونزدیک گردن)
وقتی که آسیب نخاعی در نزدیکی گردن رخ دهد، عوارض حاصل ازآن می تواند دردست ها وپاها تاثیر بگذارند. ازجمله مهمترین تاثیرات ضایعات گردنی عبارتند از:
- مشکلات تنفسی ( حاصل فلج شدن عضلات تنفسی)
- ازبین رفتن کنترل ادرار و دفع مدفوع ( که می تواند یبوست ، بی اختیاری و اسپاسم مثانه را به دنبال داشته باشد).
- بی حسی
- تغییرات حسی
- اسپاستیسیتی ( افزایش انقباضات وگرفتگی های عضلانی)
- درد
- ضعف و فلج
آسیبهای سینه ای (سطح قفسه سینه )
موقعی که آسیب نخاعی درسطح قفسه سینه اتفاق بیافتد، اثرات آن رامی توان برروی پاها مشاهده نمود.که مهمترین آن شامل :
- مشکلات تنفسی ( ناشی ازفلج شدن عضلات تنفسی)
- ازبین رفتن کنترل ادرار و دفع مدفوع ( که می تواند یبوست ، بی اختیاری و اسپاسم مثانه را به دنبال داشته باشد).
- بی حسی
- تغییرات حسی
- اسپاستیسیتی ( افزایش انقباضات وگرفتگی های عضلانی)
- درد
- ضعف و فلج
آسیب دیدگی نخاع درنواحی گردن یا قسمتهای فوقانی قفسه سینه:
می تواند باعث مشکلاتی در فشار خون ، تعریق غیرعادی وایجاداختلال دردمای طبیعی بدن گردد.
آسیبهای کمری - خاجی ( نواحی تحتانی پشت )
موقعی که آسیب نخاعی درسطوح کمری ایجاد شود، میزان تاثیرآن برروی پاها متفاوت خواهدبود. اما مهمترین اثرات آن عبارتنداز:
- افت درکنترل ادرارودفع مدفوع (که می تواند یبوست ، بی اختیاری و اسپاسم مثانه را به دنبال داشته باشد).
- بی حسی
- درد
- تغییرات حسی
- اسپاستیسیتی ( افزایش انقباضات وگرفتگی های عضلانی)
- ضعف و فلج
معاینات و آزمایشات
آسیب نخاعی یک فوریت پزشکی محسوب می شود ولازم است که سریعا" موردرسیدگی قرارگیرد.
مسئولین مراقبتهای پزشکی یکسری معاینات ازجمله معاینات مربوط به وضعیت اعصاب را انجام می دهند. این معاینات می توانند به تشخیص محل دقیق ضایعه که قبلا" نامشخص بوده کمک کنند. امکان داردبعضی از واکنش های مصدومین غیرطبیعی یا ازبین رفته باشد.اما به محض اینکه میزان ورم کاهش پیداکند، برخی واکنش ها می توانند به حالت عادی برگردند.
هنگام آسیبهای نخاعی آزمایشات زیررامی توان تجویزنمود:
- سی تی اسکن یا ام.آر.آی نخاع می تواند موقعیت ومیزان ضایعه رانشان داده ومشکلاتی مانند لخته های خون (هماتوم ) رامشخص نماید.
- میلو گرام ( عکسبرداری ازنخاع با اشعه ایکس بعدازتزریق ماده رنگی ) ممکن است در برخی موارد ضرورت داشته باشد.
- آزمایش تحریک میزان توانائی حسی بدن (SSEP ) یا تحریک مغناطیسی نیزمی تواندعبور علائم عصبی راازطناب نخاعی مشخص نماید.
- عکسبرداری نخاع با اشعه ایکس می تواند شکستگی مهره های ستون فقرات یا صدمات وارده به آنهارانشان دهد.
درمان آسیبهای طناب نخاعی
همانطورکه اشاره شد آسیب نخاعی یک فوریت پزشکی است که به منظورکاهش اثرات طولانی مدت آن باید دراسرع وقت موردتوجه قرارگیرد. بنابراین فاصله زمانی بین بروزضایعه واجرای اقدامات پزشکی ، عامل بسیارمهمی دراثرات حاصل ازآن محسوب می گردد.
جهت کاهش میزان ورم که ممکن است باعث آسیب نخاع شود ، ازکورتیکواستروئیدها از جمله دگزامتازون یا متیل پردنیزولون استفاده می شود.اگرنخاع دراثر توده ای (مانند هماتوم یا تکه ای از استخوان شکسته شده ) تحت فشارباشد، قبل ازآسیب دیدن کامل اعصاب نخاعی، بایستی با آزاد نمودن فشار، احتمال فلج راکاهش داده ویا از بین برد. بهتراست که مصرف کورتیکوستروئیدها بلافاصله بعدازآسیب نخاعی مورداستفاده قرارگیرند.
ممکن است به منظورخارج کردن مایعات یا بافت هایی که به نخاع فشارواردمی کنند، نیاز به جراحی باشد.
( لامینوکتومی برای کاهش فشار). امکان دارد برای خارج نمودن تکه های استخوانها ، دیسک ها یا اشیای خارجی ویا برای تثبیت مهره های شکسته شده ( با استفاده ازروشهای جوش خوردن استخوان ها یا تعبیه قطعات سخت افزاری) نیازبه جراحی ضرورت پیداکند.
ممکن است لازم باشد برای بهبودی استخوان های تحمل کننده وزن بدن استراحت مطلق دربستر تجویزشود. وضعیت آناتومیکی خیلی مهم است. کشش نخاعی (SPINAL TRACTION) ممکن است باعث کاهش جابجائی شده یا می تواندباعث بی حرکت سازی نخاع گردد. جمجمه باید با استفاده از TONG ( بریسهای فلزی که روی جمجمه قرارگرفته و به وزنه های کششی متصل شده یا روی بدن مهارمی گردند).
درمان مشتمل بردرمان اسپاسمهای عضلانی ، مراقبت ازپوست و مشکلات دفع ادرارومدفوع می باشد.
معمولا" بعدازبهبودی آسیب های حاد، اقدامات گسترده ای مانند فیزیوتراپی، کاردرمانی و سایربرنامه های توانبخشی ضرورت پیدامی کنند. توانبخشی به افرادآسیب دیده کمک می کندتا بتوانند باناتوانی های حاصل ازآسیب نخاعی مواجه شوند.
داروهای خوراکی زیادی هستندکه می تواننداسپاسم راکاهش دهند. یکسری ازداروها نیزباتزریق به داخل کانال نخاعی و یا تزریق سم بوتولینوم به داخل عضله نیز به کاهش اسپاسم کمک می کند. درمان درد با استفاده ازداروهای ضددرد، شل کنند های عضلانی و کیفیت فیزیوتراپی نیزازاهمیت زیادی برخورداراست.
گروههای حمایتی
درمورد سازمانهائی که می توانند اطلاعات کمکی واضافی راارائه کنند، پیگیری های لازم راانجام دهید.
چشم انداز(پیش آگهی)
فلج شدن وازدست دادن حس بدن از شایعترین عوارض آسیبهای نخاعی هستندو می توانند به صورت فلج کل بدن یا بی حسی (numbness) وبه طورکلی درجات متفاوتی ازافت حسی یا حرکتی بدن باشند. احتمال مرگ نیز دراثرآسیب نخاعی وجوددارد،به خصوص اگرعضلات تنفسی فلج شده باشند.
وضعیت سلامتی فرد به سطح ضایعه او بستگی دارد. عوارض حاصل ازآسیب های نزدیک به بالای نخاع ازآسیب سطوح پائین نخاع بیشترهستند.
بهبود برخی ازحرکات یا بهترشدن وضعیت حسی مصدوم بعدازیک هفته می تواندبه این مفهوم باشدکه شانس بهبود فعالیت های فرد زیاد است. اگرچه این موضوع ممکن است تا 6 ماه یا بیشترطول بکشد.افتهائی که بعد از گذشت 6 ماه بهبود پیدا نمی کنند،به احتمال زیاد دائمی خواهند بود.
فعالیتهای روزمره مربوط به دفع مدفوع ومراقبت های آن حدود یک ساعت و حتی بیشترطول می کشد.
اکثرافراددچارآسیب های نخاعی باید کارسونداژمثانه راهرازگاهی انجام دهند.
معمولا" مناسب سازی محیط زندگی افرادنخاعی ضرورت پیدامی کند.
بیشترافرادمبتلابه آسیب نخاعی محدودبه ویلچرومحیط اطراف بسترخود بوده ویا برای انجام فعالیت های حرکتی خود نیازبه انواع وسائل کمکی دارند.
عوارض احتمالی
ازجمله مهمترین عوارض احتمالی حاصل ازآسیبهای نخاعی می توان به مواردزیراشاره کرد:
- تغییرات فشارخون که می تواند خیلی زیادباشد. ( اتونومیک هایپررفلکسی )
- مشکلات حاصل ازبی حرکتی ازجمله:
1- ترمبوزیس وریدهای عمقی
2- عفونتهای ریوی
3- ضایعات پوستی
4- خشکی مفاصل
- افزایش خطرآسیب دیدن اندام های بیحس بدن
- افزایش خطرآسیب به کلیه ها
- افزایش خطرعفونتهای دستگاه ادراری
- ازبین رفتن کنترل دفع ادرار
- ازبین رفتن کنترل دفع مدفوع
- ازبین رفتن حس
- افت فعالیت های جنسی ( ناتوانی جنسی درمردان )
- اسپاسم های عضلانی
- درد
- فلج عضلات تنفسی
- فلج بدن ( پاراپلژی ، کوآدری پلژی )
- شوک
افراد نخاعی که درمنزل زندگی می کنند، بایستی برای پیشگیری ازعوارض اقدامات زیرراانجام دهند:
- مراقبت روزانه ازریه ها مخصوص کسانی که نیازبه انجام این کاردارند.
- اجرای منظم تمام دستورالعمل های مربوط به دفع ادراربرای جلوگیری از عفونت ها ی ادراری وآسیب کلیه ها
- انجام تمام دستورالعملهای مربوط به مراقبت ازپوست برای جلوگیری اززخمهای فشاری
- انجام دقیق معاینات کلی بدن توسط پزشک خود
چه مواقعی باید با متخصصان پزشکی تماس برقرارکرد؟
درصورتی که آسیبی به پشت و گردن واردمی شود ، با مراقبین پزشکی خودتان تماس بگیرید. چنانچه متوجه هر گونه افتی درحرکت وحس خودشدید، به پزشک پایش خود اطلاع دهید.این موضوع می تواند یک فوریت پزشکی محسوب شود.
رسیدگی به آسیب نخاعی باید ازمحل حادثه و توسط افراد تیم های پزشکی که درزمینه بی حرکت سازی مصدومین نخاعی آموزش دیده اند انجام شود،تا ازافزایش بیشتردستگاه عصبی جلوگیری گردد.
کسی را که مشکوک به آسیب نخاعی باشد، نبایستی بدون استفاده ازروشهای بی حرکت سازی حرکت داد،مگراینکه یک موضوع تهدیدکننده حیاتی مطرح باشد.
پیشگیری
رعایت اصول ایمنی هنگام رانندگی، کار وتفریح می تواندازبروزبسیاری ازآسیبهای نخاعی جلوگیری کند. درصورت احتمال هرنوع ضایعه ای ازوسائل حفاظتی مناسب استفاده کنید.
شیرجه زدن به آبهای کم عمق یکی ازدلائل مهم آسیبهای نخاعی محسوب می شود.بنابراین قبل ازانجام شیرجه ازمیزان عمق آب ، عدم وجود سنگ وسایرموانع احتمالی مطمئن شوید.
درورزش هایی مانندفوتبال وسورتمه رانی معمولا" جراحات وصدمات شدیدی ازجمله پیچ خوردگی یا خمیدگی نواحی پشت وگردن ممکن است اتفاق بیافتند که منجربه آسیب نخاعی شوند. بنابراین درموقع ورزشهایی ازجمله سورتمه سواری ، بایداحتیاط نموده وقبل ازهرفعالیتی منطقه را ازحیث وجود موانع بازرسی نمائید. درموقع فعالیت های ورزشی ازجمله فوتبال و سایرورزشهای پرحادثه ، ازروشها وتجهیزات مناسب استفاده کنید.
سقوط به هنگام فعالیت های کاری یا تفریحی نیزمی تواندمنجربه آسیبهای نخاعی شود. رانندگی ایمن و بستن کمربندایمنی نقش به سزائی درکاهش آسیبهای نخاعی حاصل ازتصادفات دارد.
فشرده شدن طناب نخاعی نیز ازنامهای دیگرآسیب نخاعی می باشد.
منبع: مقاله "آسیب طناب نخاعی " - ترجمه : مهندس عباس کاشی -(ohealth2007@yahoo.com) - انتشار : مرکز ضایعات نخاعی - خرداد ماه 1389 - برگرفته ازسایت: Medline Plus
http://www.sahand272.blogfa.com/ http://www.rs272.parsiblog.com/ WEST AZERBAIJAN URMIA--Dr.RAHMAT SOKHANI
: جستجو